Kresy -skąd się wzięli Sami Swoi

[El Kowit]

ATomku... Bardzo dziękuję za 5-tą klepkę. Bardzo.

[ATomek]

Zmarł Sylwester Chęciński-reżyser obrazów "Sami swoi" według opowieści Andrzeja Mularczyka.
W poście założycielskim wymieniłem tylko postać autora scenariusza, dla mnie niejako najważniejszego w tej kwestii.
Niestety nazwiska reżysera nawet nie wspomniałem...

Naszła mnie taka refleksja, że obraz filmowy ma moc budowania stereotypów.
Może odbiegać od rzeczywistości, bo nie jest jej zapisem, ale ma tę przewagę nad np. kroniką, że może być zwięzły. Poprzez dobór zdarzeń kreować całkiem nową rzeczywistość, nawet z przypomnieniem zdarzeń minionych.
Myślimy obrazami, nie tekstem.
Chęciński pokazał, że można nie być Kresowianinem, żeby pięknie namalować żywy obraz z życia Kresów.
W jego rodzinnej historii jest przeprowadzka z rodzinnego Suśca na Roztoczu do Zamościa. Przeprowadzka brzemienna w skutki, wciąż nierozliczona i wciąż traumatyczna, jak ta w Samych Swoich.
Mam nadzieję, że chociaż po śmierci można wybrać ten własny raj utracony...

W dniu Jego śmierci, wątkowe pytanie o to, skąd się wzięli Sami Swoi coraz bardziej aktualne

[El Kowit]

Ze wspólnoty plemiennej się wzięli.

[ATomek]

Zbliża się czas świąt Bożego Narodzenia, czas rodzinnych spotkań.
Dla wielu to spotkania po latach, piękne i wzruszające.
Wschodniej duszy nie oszukasz...

[consigliero]

Ładna snycerka, zdrowia życzę

[ATomek]

"Tylko jedna jest taka noc,
Śpiewac nam się godzi
Bo na ziemię Pan z nieba zszedł,
Wszystkich ludzi oswobodzi"

Braciom w prawosławiu serdeczne życzenia RADOSNYCH ŚWIĄT BOŻEGO NARODZENIA

[majo]

[siwy]

Dzięki, świętuje się

[ATomek]

Piękne to męskie śpiewanie, piękne to kolędowanie.

Hen, gdzieś tam Donieck, leniwa reczka Doniec klucząc mija Słowiańsk i Swiatogorsk, a wraz z nim trzecią pod względem hierarchi ławrę Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Obrządku Moskiewskiego.
Mówią -wojna. Dziś tam Doniecka Republika Ludowa z całym bałaganem przynależności ludzi i ziemi do jakiejś społeczności. Pomijając prawne meandry, widzę podobieństwo do historii naszych ziem utraconych.
Konflikt konfliktem a dziś kolędowanie jest po naszej stronie.


Ławra leży niemal na granicy konfliktu i chciałoby się powiedzieć, że pośrodku, pomiędzy przeciwstawnymi stronami, w żłobie leży Nowonarodzony Prawdy Car.

Piękna kolęda w pięknej scenerii Świętogorskiego Monastyru:

[ATomek]

We wcześniejszym wywodzie Kalendarium Rusi i Ukrainy podjąłem próbę porównania wiedzy ze świadomością wydarzeń historycznych kształtującą nas i naszych wschodnich sąsiadów. Dzisiaj będzie o cywilizacjach, które nas kształtowały. Niby szerzej, ale wciąż o tym samym poszukiwaniu "Skąd się wzięli Sami Swoi".

Cywilizacje

Trudno jest zrozumieć i nazwać coś, co jest w trakcie zmian. Sam ich proces może być gwałtowny, burzliwy, lub trudny do dostrzeżenia, bo rozciągnięty w czasie. Kiedy zmiany dotyczą człowieka, uczestniczą w nich całe pokolenia i społeczności, jakie tworzą wraz z całym ich różnorodnym bogactwem kulturowym.

Interesuje mnie mieszanina kultur w ramach Rzeczpospolitej pomiędzy Odrą i Dnieprem, Bałtykiem a Morzem Czarnym, od jej zarania aż po dziś. Zrozumienie jej wpływu na bieg naszej historii skłania mnie do poszukiwań tak literatury, jak i weryfikacji zdobytych informacji w świecie realnym. Błędem jest niedostrzeganie ich ciągłości.
Niestety konieczność cofnięcia się do korzeni jest mało popularnea i przez wielu, dla których liczy się tylko „tu i teraz” traktowana z przymrużeniem oka. Faktem jest, że podstawą są materiały źródłowe, do których dostęp wymaga wysiłku, cierpliwości i uwagi, czego nie oferują dzisiejsze media na pierwszych, głośnych stronach.

Lubię ten stan, kiedy wreszcie potrafię nazwać przyczynę pasjonujących mnie latami zdarzeń. Niewiedza niszczy od wewnątrz wyzwalając niezdrowe emocje, które z kolei ograniczają, lub uniemożliwiają dalsze poznanie. A przecież to mój czas wolny, czas przeznaczony na wypoczynek po trudach zawodowej pracy.

Z jednej strony atrakcyjny, ulotny, szeroki wschód i bezkres Kresów, zielona Ukraina i romantyzm a z drugiej antropologia, podział cywilizacji, rabacje, rzezie i tragedie wielu pokoleń.
Moja wiedza bierze się z potrzeby zrozumienia, a zrozumienie wynika z wiedzy. Nigdy nie będzie to proces zakończony, ale co jakiś czas pozwala mi szerzej odetchnąć. Dopiero wtedy widać szczegóły, detale składające się na piękno całości zagadnienia. Tak, można je znaleźć wśród tego całego chaosu, zgiełku okrucieństwa i ludzkiej biedy. Pozwala też uporządkować poszczególne sprawy i odnaleźć jakiś logiczny ich ciąg. Nawet dostrzec, że przecież był przewidywalny, bo podlegał nazwanym już procesom, wcześniej opisanym przez zapomnianych ludzi.
Bo to było tak dawno, a liczy się dziś…
Przeszłość należy rozpamiętywać, zwłaszcza jak jest drogo okupiona życiem i wolnością i do tego nierozliczona, bo ostatnimi czasy wiele środowisk patologicznie próbuje zmienić historyczne fakty, nadając im wygodny dla siebie sens. Wystarczy wielokrotne powtórzenie i nagłośnienie.


Z badań historiozofów XIXw powstała koncepcja podziału cywilizacji, jakie tworzą społeczeństwa żyjące według tej samej metody życia zbiorowego. Jej twórcą i prekursorem był polski intelektualista i historyk źródłowy prof. Feliks Koneczny (1862-1949) (Dzieje Rosji, Świat Słowiański, O Wielości Cywilizacyj). Twierdził, że znajomość cywilizacji pomaga zrozumieć historię dzisiejszego świata.
Do świata nauki i szerszej świadomości wprowadził nauczanie o cywilizacji, bez podziału na wkład kultury materialnej i duchowej.


Prowadząc badania porównawcze, czym w danej cywilizacji jest dobro (moralność), prawda (wiedza i wiara),zdrowie (duchowe i materialny dobrobyt), piękno (wrażliwość), stosunek do historii, pamięć o przodkach, poszanowanie tradycji, docieranie do historycznej prawdy, czy tez historyczna manipulacja- dopasowywanie faktów do ideologii określił 21 cywilizacji, z czego 14 wymarłych, 4 starożytne (bramińska, chińska, turańska. żydowska i 3 współczesne: arabska, bizantyjska, łacińska (zachodnia).
Badając stosunek do jednostki ludzkiej, jako personalistyczną określił tylko cywilizację łacińską; reszta to gromadnościowe.
Dzieje postrzegał jako proces historii ludzkości podległy prawom cywilizacji. Wskazywał, że w historii Polski konflikty z krajami sąsiednimi miały charakter zwalczających się cywilizacji, opierając Polskę na cywilizacji łacińskiej, Niemcy na cywilizacji bizantyńskiej, Ruś na cywilizacji turańskiej (moskiewsko kozackiej pochodzenia mongolskiego).
Krótka charakterystyka porównawcza na podstawie dostępnej wikipedii:

Cywilizacja łacińska wywodzi się z trzech źródeł:
-ze starożytnej Grecji zaczerpnęła dążenie do racjonalnego poznania prawdy
-ze starożytnego Rzymu koncepcję prawa jako wyrazu dobra i słuszności
-z chrześcijaństwa etykę
Człowieka traktuje indywidualnie, politykę podporządkowuje moralności


Cywilizację bizantyńską charakteryzuje:
-prawo publiczne ponad prawem prywatnym
-chrześcijaństwo jest religią, ale władza polityczna stoi ponad duchową (uzależnienie kościoła od polityki, wykształcenie na wschodzie prawosławia)
-niezależność polityki od moralności
-rozbudowana biurokracja i ucisk fiskalny
-eliminacja etyki z życia zbiorowego
-militaryzacja

Cywilizacja turańska
-brak trwałych więzi społecznych wyższych niż rodowe (klanowe), nie wykształciła demokracji
-charakter wojskowy skupiający całą aktywność polityczną, brak moralności przywódców, szybkie jednoczenie w potrzebie walki ale nietrwałe, szybki rozpad po porażce
-nie rozwinęła żadnej z nauk
-teoretyczna wolność religijna, choć religia była przyczyną wojen i nie miała wpływu na moralność publiczną i stosunki społeczne
lub w mocnym skrócie za prof.Kurowskim : bandytyzm podniesiony do rangi oficjalnej państwowej

Cywilizacja żydowska
-całe społeczenstwo podporządkowane prawu religijnemu
-moralność wywodzi się z prawa
-prawo żydowskie, mimo że z definicji jako sakralne powinno być niezmienne, w rzeczywistości zmienia się pod wpływem komentarzy dostosowujących je do zmiennych okoliczności historycznych
-brak przywiązania do ziemi
-ekonomia żydowska: wyższość własności ruchomej nad nieruchomą i oparcie się na kredycie jako podstawie działalności





Słowianie żyjący na terenie dzisiejszej Europy centralnej i wschodniej wywodzą się z ludów Indoeuropejskich, których pierwszą znaną nazwą są Wenedowie. Ich pierwszy podział na Wschodnich, Zachodnich i Południowych nastąpił około Vw. Był zjawiskiem wymuszonym po tzw. wędrówkach ludów, wywołanych najazdami azjatyckich Hunów, a w zasadzie tym, co po nich zostawało. Bezpośredni wpływ okupacji Hunów, Awarów, Chazarów, Mongołów, Pieczyngów na Słowian wschodnich trwał aż do XIIIw i przyczynił się do pogłębienia różnic kulturowych w ramach słowiańszczyzny, jak również wprowadzenia nowych kultur wraz z ich wymieszaniem, co jest określane jako regres kulturowy.

Pierwszym znanym ośrodkiem Słowian Zachodnich było Państwo Wielkomorawskie. Powstało po rozbiciu Awarów przez Karola Wielkiego w 805r. Skupiało kilka oswobodzonych słowiańskich księstw Morawian, Słowaków i Czechów.
W tym czasie na naszych terenach panowała struktura plemienna skupiająca Drzewian i Obodrzytów nad Łabą), Pomorzan (Kaszubi, Wolinianie) u ujścia Odry, Ranowie (wyspa Rugia), Wieletów (między Odrą a Łabą), Bobrzan, walecznych Redarów, Trzebowian, Mazowszan (środkowa Wisła), Serbów Łużyckich, Dziadoszan (okolice Głogowa), Ślężan, Wiślan i Sandomierzan, Wiatyczów (nad Donem), Radymiczów (nad Sożą-dopływ Dniepru), Wołynian (między Bugiem i Styrem) i oczywiście Polan (Pojezierze Wielkopolskie)
To z ich związków wraz z miejscową dynastią Piastów i Mieszka I powstało pastwo Polan- dzisiejsza Polska.


Tymczasem Słowianie na wschodzie aż po Dniepr borykali się z trudnym sąsiedztwem potęgi Chazarów, kontrolujących jedwabny szlak handlowy z Chin do Europy i szlak północ- południe od Waregów (Skandynawów) do Bizancjum. Chazarowie, którzy w VIIIw byli największą wschodnią potęgą, byli stepowcami żyjącymi z przemocy. Podporządkowali sobie m.in. niemal wszystkie plemiona Słowian wschodnich: Siewierzan, Słowienów (Nowogród Wielki), Krywiczów(Połock, Psków, Smoleńsk), ale i naddniestrzańskich Polan, Wiatyczów, Radymiczów pobierając od nich dań „po srebrnej monecie i wiewiórczej skórce od domu”, nie dopuszczając ich rozwoju.
Do upadku Chazarów przyczyniło się niechciane, a obowiązkowe przyjęcie judaizmu, jako jedynej religii dla wszystkich ich plemion wprowadzone przez rządzące elity.
Wojna domowa wewnątrz Chazarii zbiegła się w czasie z powstaniem i dynamicznym rozwojem Rusi.
Ostatecznie Chazarowie zostali rozbici w 965 roku przez kniazia kijowskiego Światosława.
„I wybrali się trzej bracia z rodami swoimi, wzięli z sobą wszystką Ruś i przyszli do Słowian najprzód i obwarowali gród Ładogę i siadł Ruryk najstarszy w Ładodze, a drugi Sineus w Białym Jeziorze, a trzeci Truwor w Izborsku. Od tych Waregów Nowogrodzianie nazwani zostali Rusią; i są dziś ludzie nowogrodzcy rodu waregskiego, a pierwej byli Słowianami. Po dwóch zaś latach umarł Sineus i brat jego Truwor. I objął Ruryk sam wszystką ziemię i przyszedłszy nad Ilmeń obwarował gród nad Wołchowem i nazwał go Nowogród. I osiadł w nim jako książę i rozdawał dostojnikom swoim włości i grody. A w tych grodach Waregi są przybysze, zaś pierwsi osadnicy są w Nowogrodzie Słowianie.”

Pierwszym państwem Słowian wschodnich była Ruś założona przez Ruryka na północy dzisiejszej Rosji, w Nowogrodzie w 862r.
Powstanie Rusi- od nazwy skandynawskiego plemienia Rusów-Waregów, inspirowane z zewnątrz, nie miało na celu samodzielnego państwa, a służyło jedynie bezpieczeństwu szlaku wodnego łupieżczych Wikingów, których celem były bogactwa Konstantynopola. Wżeniając się w rodzime Słowiańskie elity, Waregowie z czasem ulegali asymilacji, choć Ruś była rządzona przez dynastię wareskich Rurykowiczów przez 800lat, aż do 1610r (do jedynego w historii wkroczenia do Moskwy wojsk Rzeczpospolitej, Hołdu Ruskiego i uwięzienia cara Wasyla IV w Polsce).

Dynamiczny rozwój Rusi Nowogrodzkiej zapewniało przejęcie wschodnich szlaków handlowych. Po wygranych wojnach z Chazarami Oleg, wnuk Ruryka, zgłosił pretensje do ich ziem i tak podporządkował Rusi plemiona Bałtofińskie i plemiona wschodnich Krywiczów, Siewierzan, Radymiczów i Kijowskich Polan. W 882r, przeniósł stolicę do Kijowa, znanego wówczas jako Kanugård. Miasto istniało już w Vw jako placówka handlowa, a wraz z ekspansją wikingów w IXw stało się centralnym składem daniny ściąganej przez wikingów z plemion słowiańskich (862–1240).

Począwszy od VIw i pierwszych najazdów stepowców, plagą dla wszystkich Słowian było niewolnictwo.
Do XIIw, oprócz bursztynu, bobrowych skór i wosku, jasnowłosy słowiański niewolnik był pożądanym towarem u Arabów, Turków, Greków, ale i Włochów, Francuzów i Niemców. Do XVw w językach zachodniej Europy słowo „słowianin” oznaczało niewolnika i świadczyło to o pogardzie germańskiego i romańskiego Zachodu dla Słowian. Gorzej jeszcze było wśród Żydów, którzy wierzyli, że Słowianie to potomkowie przeklętego Chama, syna Noego, przez co skazani, by im służyć, więc jak podludzi kastrowali i pędzili karawanami do krajów arabskich. Jednym z głównych i najstarszych źródeł pisanych dziejów państwa Mieszka I są kroniki podróżne Ibrahim ibn Jakuba- żydowskiego podróżnika, a jednocześnie handlarza słowiańskimi niewolnikami. O skali problemu świadczy również poświęcenie mu miejsca na XIIw płaskorzeźbie Drzwi Gnieźnieńskich.
Największym ośrodkiem- targiem niewolników był Kijów i Praga. Właśnie w Pradze przeciwko temu, że „chrześcijańskich niewolnych sprzedawali niewiernym Żydom” głośno protestował wówczas jeden z praskich biskupów- św Wojciech, co było główną przyczyną utraty jego biskupstwa w 989 i wyjazdu na męczeńską misję.
W całym tym procederze dominowali Żydzi, Waregowie i Niemcy, którzy w Xw natrafili na swoistą żywą żyłę złota kolonizując zachodniosłowiańskich Słowian Połabskich.
Handel Słowianami znacznie ustał wraz z chrztem Polski w 966 i Rusi w 988. Choć jeszcze w 1127 w prawie włoskim czytamy: „nie wolno trzymać chrześcijan jako niewolników, z wyjątkiem tych, którzy są pochodzenia słowiańskiego”.

A skąd na słowiańszczyźnie Żydzi?
Najpierw jako kupcy wzdłuż szlaków handlowych, później przybyli z Europy zachodniej i Czech w poszukiwaniu bezpiecznego schronienia przed prześladowaniami, głównie po fali pogromów pierwszej krucjaty krzyżowej z 1096. Pierwszym dokumentem nadającym przywilej autonomii ich gminom wyznaniowym w Polsce jest Status Kaliski z 1264 rozszerzony drukiem na całą Koronę Królestwa Polskiego, co było początkiem największej diaspory żydowskiej w historii. Gwarantował im państwową ochronę życia, mienia, wiary, prawo podróżowania i prowadzenia działalności gospodarczej bez ograniczeń.
Żydzi mieszkający w krajach słowiańskich w średniowieczu zwani byli „Żydami kananejskimi” od słowa hebr. kanaan określającego słowiańszczyznę i zarazem ich mityczną Ziemię Obiecaną, legendarną Polin. Byli mieszanką Żydów ruskich (wcześniej chazarskich), czeskich i niemieckich. Ich językiem był judeosłowiański. Z czasem, w miarę utraty słowiańskich ziem na rzecz Rzeszy Niemieckiej (hebr.Aszkenazim) i jej postępu na północ, przyjęli nazwę żydów aszkenazyjskich. Nie rezygnując z elementów językowych słowiańskich, utworzyli nowy język jidisz, oparty na wysokim niemieckim z pisownią hebrajską. Hebrajski nadal był językiem modlitwy, aramejski językiem nauki, a jidysz językiem codziennym. Nie integrowali się, rygorystycznie zachowując własne prawo, zwyczaje i obrządki, mając jednocześnie wkład w rozwój miejsc przez siebie wybranych. Trudnili się handlem, rzemiosłem i lichwą. Dziś aszkenazi stanowią ponad 80% wszystkich Żydów.
To w Rzeczpospolitej, znajdując dogodne warunki powstał żydowski chasydyzm, którego barwna tradycja kultywowana jest do dziś.


Jednak do największego podziału doszło wraz z wpływami religii Chrześcijańskiej, brutalnie wypierającej stare wierzenia tak Słowian, jak i innych ludów osiedlonych. Wraz z nową religią podążały wzorce przez jednych akceptowane, przez innych zwalczane. Pobudzały do rozwoju lub upadku. Polska w 966 przyjęła chrzest z Rzymu,
Ruś w 988 z Konstantynopola. Kultura rzymska i hellenistyczna, łacina i greka, to dwa kierunki wpływów tej samej religii. Spór o prymat w świecie chrześcijańskim początkowo dotyczył spraw kościoła i uznania Ducha Świętego, czyśćca, celibatu, postu, ale szybko zaangażował władców świeckich tworząc rywalizację o strefę wpływów. Choć spór trwał już od VIIw, to Schizmę Wschodnią datuje się na 1054, kiedy ostatecznie zniszczono jedność kościoła. Jej skutki dla słowiańszczyzny trwają do dziś, utrwalając i wciąż pogłębiając jej podział.
Instytucje zawodzą, nadzieja w świadomości zwykłych ludzi.


Od czasu charakterystyki i podziału cywilizacji minęło 100lat i możemy metodą porównania ocenić, na ile się potwierdziła. To okres światowych wojen, mordów, pochodu dwóch totalitaryzmów- jednego na wschód, drugiego na zachód, utraty połowy ziem przez Rzeczpospolitą, rozpad potęgi ZSRR, powstanie nowych, sąsiednich państw, powstanie Unii Europejskiej w oparciu o idee cywilizacji łacińskiej w myśl Roberta Schumana i z flagą Maryjnych dwunastu gwiazd, migracji arabskiej cywilizacji do serca naszej cywilizacji, próby odnowienia potęgi starej Rusi na wschodzie, parcie Ukrainy ku zachodowi, próby stworzenia nowatorskiej cywilizacji bez religii...
Dziś antropolodzy nadal bazują na wnioskach prof. Konecznego, ale pilnie obserwują podziały wewnątrz danej cywilizacji. Analiza tzw. hybryd jest odpowiedzią na dzisiejsze konflikty i pojawia się teza, że „niemożliwe jest na dłuższą metę istnienie państw wewnętrznie rozdartych są między dwoma cywilizacjami.” (Grzegorz Górny)
Dodatkowo, np. wewnątrz cywilizacji zachodniej silnie zderzają się inne cywilizacje, prowadząc do wojen kulturowych. Na ich froncie dyskredytuje się fundamentalne wartości, ikony i wzorce, by w ich miejsce wstawić inne, początkowo przedstawiane jako nowe, postępowe, atrakcyjne (typu nowoczesny patriotyzm).
Otwartość na inną cywilizację może prowadzić do upadku własnej. Warto sobie zdawać sprawę, że są granice, a wygrywają w tej walce cywilizacje ekspansywne, czerpiące zyski z permanentnej walki. Ciekawa i pomocna przy tym jest obserwacja religii, na fundamencie których zbudowane są określone cywilizacje.


Moje szukanie prawdy historycznej nie ma na celu deprecjonowania kogokolwiek, czy nawet przynosić jakieś założone, wymierne skutki. Jest wytłumaczeniem dla niekontrolowanych odruchów serca.
Jest swoistym spokojem ducha w spojrzeniu na otaczający bliższy, czy dalszy świat i zrozumienie jego mechanizmów.
I choćby miała pozostać niezrealizowaną, taką ideą fix, to warto ją mieć.